شاید تعجب کنید که بعضی اَبَرثروتمندهای دنیا، مثل گیتس و بزوس، سهام‌هایشان در کسب‌وکارهای پُرسود را با زمین عوض کرده‌اند و به سرمایه‌گذاری روی زمین کشاورزی رو آورده‌اند. خرید زمین چه جذابیتی برای آن‌ها دارد؟ چه سودی از خرید زمین کشاورزی نصیب مولتی‌میلیاردرها می‌شود؟ در این مقالهٔ بلاگ مکس به اَبَرسرمایه‌گذاران روی زمین کشاورزی و چراییِ این رویکرد می‌پردازیم.
چرا ثروتمندترین آدم‌های دنیا سرمایه‌گذاری روی زمین کشاورزی می‌کنند؟
دشت‌های طلایی‌رنگ تا جایی که چشم کار می‌کند امتداد دارند. بوی خاک مرطوب در هوا پیچیده است و خوشه‌های گندم با نسیم تاب می‌خورند. صدای تراکتوری دیزلی از دوردست‌ها به گوش می‌رسد.
تصور چنین صحنه‌ای در دنیای سرمایه‌گذاری‌های پرمخاطره بعید به نظر می‌رسد، اما این چشم‌اندازها و بسیاری دیگر در سرتاسر جهان، به میدان بازی غیرمنتظره‌ای برای نسل جدید سرمایه‌گذاران تبدیل شده‌اند. صحبت از مولتی‌تریلیاردرهایی است که زمین کشاورزی می‌خرند!
همهٔ ما دوست داریم به مولتی‌تریلیاردرهای دنیا به‌عنوان الگو نگاه کنیم. آن‌ها سرمایهٔ لازم برای هر نوع سرمایه‌گذاری را دارند، و معمولاً تیمی از کارشناسان زبده برای کمک به تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه در کنارشان است. بنابراین وقتی می‌بینیم به سرمایه‌گذاری روی زمین کشاورزی رو می‌آورند، قطعاً توجه‌مان جلب می‌شود.
بعضی از ثروتمندترین آدم‌های جهان خرید زمین کشاورزی را بخشی از استراتژی‌های سرمایه‌گذاریشان در نظر می‌گیرند. البته این خریدها روندی زودگذر نیستند، بلکه حرکتی استراتژیک برای تقویت و تنوع‌بخشی به مجموعه دارایی‌های این افراد به شمار می‌رود.
طبق گزارش Knight Frank زمین‌های کشاورزی بعد از آثار هنری و املاک، سومین انتخاب اَبَرثروتمندان برای سرمایه‌گذاری هستند. این گزارش حاکی از آن است که نرخ سرمایه‌گذاری روی زمین کشاورزی طی پنج سال گذشته ۶۰درصد افزایش داشته است.
در این بخش به شش دلیل اصلیِ خرید زمین قابل‌کشت توسط مولتی‌تریلیاردرهای دنیا می‌پردازیم.
دلیل اول: بازدهی بالا و ثابتی دارد
سرمایه‌گذاری روی زمین کشاورزی به دو شیوه بازدهی دارد که عبارت‌اند از:
- افزایش ارزش خودِ زمین،
- و کسب درآمد غیرفعال از اجارهٔ زمین یا کشت روی آن.
با افزایش مستمر تقاضای جهانی برای محصولات غذایی و نیاز به زمین کشاورزی برای تولیدشان، ارزش زمین و بازدهی نقدی آن مدام رشد می‌کند. چنین بازدهیِ بالا و با ثباتی از دید سرمایه‌گذاران بزرگ پنهان نمی‌ماند.
بر اساس داده‌های تحقیقیِ وب‌سایت تخصصی Ag Decision Maker ارزش زمین‌های کشاورزی در ایالت آیووای ایالات متحده طی پنج دههٔ گذشته به‌طور میانگین سالیانه ۶٫۷درصد (یا ۲٫۷درصد بعد از تعدیل تورمی) رشد داشته است.
بنابر همین آمار درآمد سالیانهٔ با ثباتی از طریق اجاره زمین کشاورزی برای مالکان فراهم می‌شود. با رشد تقاضا برای زمین‌های قابل کشت و در عین حال کاهش عرضه، نرخ اجاره به‌طور میانگین ۶٫۱درصد در سال افزایش داشته است.
این مسیرهای درآمدزایی در مجموع و بعد از تعدیل تورمی، به‌طور میانگین ۸٫۸درصد بازدهی داشته‌اند. همین رشد پایدار دلیل اصلی جذب سرمایه‌گذاران بزرگ به این حوزهٔ اقتصادی است.
دلیل دوم: دارایی ملموس است
زمین‌های کشاورزی مزیت بزرگ دیگری هم دارند. آن‌ها دارایی‌های ملموسی هستند که نمی‌توان تولیدشان کرد، و همین امر باعث افزایش ارزش‌شان می‌شود.
برخلاف اوراق قرضه، رمزارزها، NFTها یا خیلی از دارایی‌های دیگر، زمین کشاورزی ماهیت فیزیکی دارد؛ یعنی می‌توانید آن را ببینید، لمس کنید و شاهد نقش آن در اقتصاد باشید. این ماهیت ملموس حس مالکیت و کنترل روی دارایی به سرمایه‌گذاران می‌دهد.
دلیل سوم: درآمد غیرفعال دارد
مالکیت زمین کشاورزی می‌تواند جریان درآمدی ثابت و غیرفعالی ایجاد کند. زمین‌های کشاورزی، چه با اجاره به کشاورزان و چه از طریق کشت و فروش مستقیم محصولات، بازدهی بالایی دارند.
چنین جریان نقدی بی‌دردسری سرمایه‌گذاری روی زمین کشاورزی را برای مولتی‌تریلیاردرهای دنیا جذاب کرده است. نیازی به دخالت مستقیم مالکان در فرایند کشت یا اجارهٔ زمین هم نیست.
دلیل چهارم: نوسان کمی دارد
بسیاری از شکل‌های سرمایه‌گذاری بسته به رویدادها و تحول‌های اقتصادی و سیاسی با نوسانات شدیدی روبه‌رو می‌شوند، اما زمین‌های کشاورزی در چنین شرایطی هم ثبات قابل‌توجهی از خود نشان می‌دهند.
حتی در بحران‌های بزرگ مالی مانند حباب دات‌کام در سال ۲۰۰۰، بحران مالی جهانی ۲۰۰۸، همه‌گیری کرونا، و بازار نزولی ۲۰۲۲، عملکرد زمین‌های کشاورزی نسبتاً ثابت ماند. اگر هم دچار نوسانی شد، خیلی زود به وضعیت قبلی‌اش بازگشت.
بر اساس داده‌های تحلیلی وب‌سایت Money Made از سرمایه‌گذاری روی زمین کشاورزی بین سال‌های ۱۹۹۲ تا ۲۰۲۲، میانگین نوسان این دارایی کمتر از ۳درصد بوده است. همین ثبات در شرایط آشفتگی بازار، برای اَبَرسرمایه‌گذاران جذاب است.
دلیل پنجم: دارایی‌هایشان را متنوع می‌کنند
با افزایش ثروت طبقه‌های بالا، بسیاری از آن‌ها سرمایه‌شان را در چند کلاسِ مختلف دارایی متمرکز می‌کنند. اما چنین تمرکزی آن‌ها را در برابر نوسانات بازار آسیب‌پذیر می‌کند. بنابراین با افزایش هم‌بستگیِ بازارهای سنتی، نیاز به متنوع‌سازی دارایی‌ها اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
اما زمین‌های کشاورزی لزوماً هم‌راستای سایر کلاس‌های دارایی حرکت نمی‌کنند. آن‌ها به‌طور تاریخی عملکردی بهتر نسبت به سهام، اوراق قرضه، طلا و حتی املاک داشته‌اند. به همین خاطر، خیلی از سرمایه‌گذاران بزرگ این بخش را راهی برای تنوع‌بخشی به دارایی‌هایشان و کاهش ریسک می‌بینند.
از این رو، برای بسیاری از این مولتی‌تریلیاردرهای بین‌المللی سرمایه‌گذاری روی زمین کشاورزی به‌عنوان کلاسی جدید از دارایی، فرصتی برای تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری و محافظت از ثروت در برابر نوسانات بازار است.
دلیل ششم: پوششی در برابر تورم دارند
مسلماً تورم باعث کاهش ارزش بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها می‌شود، اما ارزش زمین‌های کشاورزی در دوران تورمی بیشتر می‌شود. به همین دلیل آن‌ها را پوششی مؤثر در برابر افزایش قیمت‌ها می‌دانند. این حاشیهٔ امنیت، به‌ویژه برای سرمایه‌داران بزرگ، ارزشمند است.
بسیاری از این سرمایه‌گذاران برای مقابله با تورم دنبال دارایی‌هایی هستند که انتظار می‌رود ارزش‌شان با نرخی بالاتر از نرخ تورم افزایش پیدا کند. زمین‌های کشاورزی هم در طول تاریخ ابزار خوبی برای مقابله با تورم بوده‌اند.
از طرف دیگر، با افزایش جمعیت جهان، زمین‌های کشاورزی کمیاب‌تر می‌شوند. تقاضای رو به رشد برای محصولات کشاورزی و دامپروری هم فرصتی برای سرمایه‌گذاری فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاران این حوزه می‌توانند محصولات خود را با قیمت‌هایی بالاتر بفروشند یا آن‌ها را به‌عنوان دارایی ملموس و قابل‌انتقال به نسل‌های آینده حفظ کنند.
بسیاری از این مولتی‌تریلیاردرها برای سرمایه‌گذاری روی زمین و سایر املاک و مستغلات سراغ کشورهای درحال توسعه می‌روند، یعنی جایی که هزینه‌ها کمتر و امکان رشد بیشتر است. البته در ایالات متحده هم زمین می‌خرند، چون تقاضا برای غذای ارگانیک رو به افزایش است.
علاوه‌بر همهٔ موارد بالا، ثروتمندترین آدم‌های دنیا با مالکیت و سرمایه‌گذاری روی زمین کشاورزی می‌توانند بر تولید محصولات نظارت داشته باشند و مطمئن شوند که بهترین بازدهی را از سرمایه‌شان به دست می‌آورند.
زمین کشاورزی فرصت‌های زیادی برای افزایش ارزش سرمایه در بلندمدت و جریان‌های نقدی ایجاد می‌کند. در ضمن مشوق‌های مالیاتی و مزایای دیگری هم به دنبال دارد.
مهم‌تر از همه، مولتی‌تریلیاردرها حتی با افزایش جمعیت و فشار بر عرضهٔ مواد غذایی، همیشه دسترسی پایدار و مطمئنی به مواد غذایی خواهند داشت. بعضی از آن‌ها عقیده دارند با سرمایه‌گذاری روی این زمین‌ها می‌توانند به ایجاد سیستم غذای پایدارتر هم کمک کنند.
مولتی‌تریلیاردرها کجا زمین کشاورزی می‌خرند؟
سرمایه‌گذاران ثروتمندِ ایالات متحده در مناطق مختلفی زمین کشاورزی می‌خرند. هرکدامشان معیارهای منحصر به خود را دارند، اما به‌طور کلی روی مناطقی حاصل‌خیز و پرمحصول متمرکز می‌شوند که بازدهی خوبی دارند.
مکان دقیق املاک و زمین‌های آن‌ها اغلب به دلایل حفظ حریم خصوصی محرمانه باقی می‌ماند. اما بعضی ایالت‌های آمریکا، مانند کالیفرنیا، آیووا، کانزاس، مونتانا، نبراسکا، اکلاهما، تگزاس و وایومینگ، گزینه‌های اصلی برای سرمایه‌گذاران هستند.
بررسی دقیق‌تر داده‌ها الگوی جالبی از خرید زمین کشاورزی توسط اَبَرسرمایه‌گذاران نشان می‌دهد. هم سرمایه‌گذاران فعال در کشاورزی (یعنی مالکان عملیاتی) و هم مالکان غیرفعال (یعنی آن‌هایی که خودشان در کشاورزی دخالت ندارند) تقریباً ۳۰درصد از زمین‌های کشاورزی ایالات متحده را در اختیار دارند.
نکتهٔ قابل‌توجه اینکه ۸۰درصد از این سرمایه‌گذاران در کشت نقشی ندارند. این آمار حاکی از جذابیت بالقوهٔ سرمایه‌گذاری روی زمین‌های کشاورزی، و نه خودِ عملیات کشاورزی، برای بیشتر آن‌هاست.
کدام مولتی‌تریلیاردرها سرمایه‌گذاری روی زمین کشاورزی کرده‌اند؟
بر اساس گزارش Land Report 100 در سال ۲۰۲۴، رد امرسون (Red Emmerson) و خانواده‌اش بزرگ‌ترین مالکان زمین در ایالات متحده هستند. آن‌ها از طریق فعالیت شرکت محصولات چوبیِ خود، یعنی Sierra Pacific Industries، مالک ۲میلیون‌و۴۱۱هزار هکتار زمین در کالیفرنیا، اورگن و واشنگتن هستند.
امرسون‌ها در سال ۲۰۲۱ با خرید ۱۷۵هزار هکتار زمین از شرکت Seneca Timber در اورگن، جایگاه اولِ این رده‌بندی را به دست آوردند، و از جان مالون (John Malone)، رئیس Liberty Media، با ۲میلیون‌و۲۰۰هزار هکتار پیشی گرفتند.
تد ترنر (Ted Turner)، بنیان‌گذار CNN هم با ۲میلیون هکتار زمین در جنوب شرق، دشت‌های بزرگ و غرب آمریکا، سومین مالک بزرگ زمین در این کشور به شمار می‌رود.
جالب است بدانید گروه تحقیقیِ Land Report 100 هر ساله تراکنش‌ها و سوابقِ موجود را بررسی، و بزرگ‌ترین مالکان زمین در ایالات متحده را رده‌بندی می‌کند. این گروه در سال ۲۰۲۰ اعلام کرد بیل گیتس، هم‌بنیان‌گذار مایکروسافت، با بیش از ۲۶۰هزار هکتار، از بزرگ‌ترین مالکان زمین کشاورزی در آمریکاست.
البته سرمایه‌گذاری روی زمین کشاورزی به ایالات متحده محدود نمی‌شود. یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران در این حوزه، وانگ جینگ (Wong Jing) تاجر چینی است. او در آفریقا و آمریکای جنوبی زمین‌های فراوانی خریده است، و قصد دارد از این زمین‌ها برای تولید غذا برای کشورش استفاده کند.
ولید بن طلال (Al Waleed bin Talal)، شاهزادهٔ سعودی، و استن کرونکی (Stan Kroenke)، از مالکان باشگاه آرسنال هم از اَبَرسرمایه‌گذاران روی زمین‌های کشاورزی هستند که هدفشان عمدتاً تولید مواد غذایی است.
جورج سوروس (George Soros) معروف بیش از یک‌میلیون هکتار زمین کشاورزی در آرژانتین خریده است. هدف او کمک به احیای صنعت کشاورزی در این کشور است، زیرا عقیده دارد آرژانتین دارای ظرفیت بالایی در کشاورزی است.
جف بزوس، بنیان‌گذار آمازون هم به جمع مولتی‌تریلیاردرهای سرمایه‌گذار روی زمین کشاورزی پیوسته، و حدود ۴۰۰هزار هکتار زمین در تگزاس خریده است.
حالا نوبت شماست!
نظرتان دربارهٔ سرمایه‌گذاری روی زمین کشاورزی چیست؟ در این مقالهٔ بلاگ مکس دربارهٔ سرمایه‌گذاری‌های کلان و مولتی‌تریلیاردی روی زمین گفتیم، اما به نظر شما، سرمایه‌گذاری روی زمین‌های کشاورزی، آن هم در ایران می‌تواند برای طبقهٔ متوسط جامعه سودآور باشد؟ لطفاً دیدگاه خودتان را با ما و سایر خوانندگان این بلاگ در میان بگذارید.