چه تفاوتی میان سرمایهگذاران فرشته و سرمایهگذاران خطرپذیر وجود دارد؟
سرمایهگذاری خطرپذیر و سرمایهگذاران فرشته هر دو نقشی اثرگذار در اکوسیستم استارتاپی دارند، اما رویکرد، انتظارات و میزان مشارکتشان در کسبوکار فرق دارند. در این مقالهٔ بلاگ مکس از توضیح دربارهٔ ویژگیهای هرکدام از این سرمایهگذاریها شروع میکنیم. سپس تفاوتهای بین سرمایهگذاری خطرپذیر و سرمایهگذاران فرشته را بررسی میکنیم تا بدانید کدام رویکرد –چه در جایگاه سرمایهگذار و چه صاحب استارتاپ– برایتان مناسبتر است.
سرمایهگذاری خطرپذیر چیست و چه ویژگیهایی دارد؟
سرمایهگذاری خطرپذیر (Venture Capital) نوعی تأمین مالی خصوصی است که شرکتها یا صندوقهای سرمایهگذاری خطرپذیر به استارتاپها و کسبوکارهای کوچک با ظرفیت رشد بالا ارائه میکنند.
این سرمایهگذاریها معمولاً در ازای دریافت سهام شرکت انجام میشوند، به این معنا که شرکت سرمایهگذاری خطرپذیر مالک بخشی از سهام استارتاپ میشود.
منابع سرمایهگذاری خطرپذیر که با نام سرمایهگذاری جسورانه هم شناخته میشود عبارتاند از:
- شرکتهای VC: گروههای حرفهای و باتجربه در چنین شرکتهایی سرمایههای جمعآوریشده از سرمایهگذاران نهادی و سرمایهداران شخصی با دارایی خالص بالا را روی استارتاپها سرمایهگذاری و مدیریت میکنند.
- سرمایهگذاران نهادی: نهادهایی مانند صندوقهای بازنشستگی، موقوفات و شرکتهای بیمه هم گاهی اوقات بخشی از سرمایهشان را به سرمایهگذاری خطرپذیر اختصاص میدهند.
سرمایهگذاران خطرپذیر معمولاً استارتاپها را در چند مرحله تأمین مالی، و در مسیر رشد حمایت میکنند. مقدار سرمایهگذاری و مراحل تأمین مالی در روند کاری VCها از این قرار است:
- سری A: سرمایهگذاری اولیه برای مقیاسپذیری استارتاپ، معمولاً بین ۲میلیون تا ۱۵میلیون دلار در سطح بینالمللی انجام میشود. البته این رقم برای استارتاپهای ایرانی، که محدودهٔ فعالیتشان داخل کشور است، معمولاً خیلی پایینتر از این مقدار است.
- سری B: سرمایهگذاری مرحلهٔ میانی بهطور معمول بین ۷میلیون تا ۳۰میلیون دلار بهمنظور گسترش بازار و توسعهٔ محصول انجام میشود.
- سری C و مراحل بعدی: سرمایهگذاری در مراحل نهایی هم از ۳۰میلیون تا چندصدمیلیون دلار است که برای افزایش مقیاس کسبوکار، ورود به بازارهای جدید، یا آمادهسازی برای عرضهٔ عمومی (IPO) استفاده میشود.
نکتهٔ مهم اینکه نقش سرمایهگذاران خطرپذیر در استارتاپها با پرداخت سرمایه به پایان نمیرسد. آنها در سطوح مدیریتی و عملیاتی با صاحبان استارتاپ مشارکت خواهند داشت. برای نمونه:
- سرمایهگذاران خطرپذیر بخشی قابلتوجه از سهام استارتاپ را در اختیار میگیرند که بسته به مرحله و ارزشگذاری شرکت، بین ۱۰درصد تا بیش از ۵۰درصد متغیر است.
- سرمایهگذاران VC معمولاً کرسیهایی در هیئتمدیره شرکت در اختیار میگیرند تا در تصمیمات کلیدی تأثیرگذار، و از مدیریت صحیح سرمایهشان مطمئن باشند.
- این سرمایهگذاران علاوهبر تأمین مالی، راهنماییهای استراتژیک ارائه میدهند و استارتاپها را به شبکهای از شرکای صنعتی، مشتریان بالقوه و دیگر سرمایهگذاران متصل میکنند.
نکتهٔ مهم اینکه VCها اغلب با دیگر شرکتهای فعال در این حوزه همسرمایهگذاری میکنند تا منابعشان را به اشتراک بگذارند، ریسک را کاهش بدهند و سرمایهگذاریهای بیشتری جذب کنند.
سرمایهگذاری فرشته چیست و چه ویژگیهایی دارد؟
سرمایهگذاری فرشته (Angel Investing) سرمایهگذاریِ سرمایهدارانی با داراییِ خالص بالا معمولاً در مراحل اولیهٔ استارتاپهاست که بهصورت بدهی قابل تبدیل به سهام اعطا میشود.
این سرمایهگذاران معمولاً از پول خودشان برای سرمایهگذاری استفاده میکنند، برخلاف شرکتهای سرمایهگذاری خطرپذیر که سرمایه را از منابع مختلف جمعآوری میکنند.
سرمایهگذاران فرشته اغلب جزو این دو گروه هستند:
- ثروتمندانی که بهدنبال سرمایهگذاری روی استارتاپهای نویدبخش هستند.
- کارآفرینان باتجربهای که قبلاً شرکتهایی موفق ساختهاند و حالا بهدنبال سرمایهگذاری روی کسبوکارهای جدید هستند.
میزان سرمایهگذاری فرشته معمولاً خیلی پایینتر از سرمایهگذاری خطرپذیر است، و اکثراً طی دو مرحله صورت میگیرد:
- سرمایهگذاری بذر (Seed Funding): در این مرحله سرمایهگذار فرشته سرمایهای بین ۱۰هزار تا ۵۰۰هزار دلار برای توسعهٔ محصول یا سرویس در اختیار استارتاپ قرار میدهد.
- مرحلهٔ اولیه (Early-Stage): دورهای بعدی سرمایهگذاری از سوی سرمایهگذاران فرشته در سطح بینالمللی تا یکمیلیون دلار هم ادامه پیدا میکند که برای رشد شرکت هزینه میشود.
نقش سرمایهگذاران فرشته در استارتاپها هم تفاوتهایی با سرمایهگذاران خطرپذیر دارد که مهمترینشان عبارتاند از:
- سرمایهگذاران فرشته معمولاً سهام کمتری نسبت به VCها میگیرند که بین ۵درصد تا ۲۰درصد است.
- آنها گاهی اوقات نقش مربی را ایفا میکنند، و با بهرهگیری از تجربه و دانش خود به بنیانگذاران راهنمایی میدهند.
- سرمایهگذاران فرشته استارتاپها را به مشتریان بالقوه، شرکا و سرمایهگذاران آینده معرفی میکنند، و شبکههای تجاریشان را در اختیار آنها قرار میدهند.
خلاصه اینکه سرمایهگذاران فرشته معمولاً شرایط سرمایهگذاری منعطفتری نسبت به سرمایهگذاران خطرپذیر دارند، و به این ترتیب توافقنامههایی متناسب با نیازها و ویژگیهای بنیانگذاران ارائه میدهند.
۶ تفاوت مهم بین سرمایهگذاران خطرپذیر و سرمایهگذاران فرشته چه هستند؟
هدفِ VCها و سرمایهگذاران فرشته در نهایت رسیدن به سود است، اما آنها بنابر مقدار سرمایهای که اعطا میکنند، و مدت زمانی که سرمایهشان در گردش است، رویکردهای متفاوتی دارند.
در ادامه نگاهی دقیقتر به تفاوتهای این دو نوع سرمایهگذاری روی استارتاپها میاندازیم.
۱. مقدار سرمایهگذاری
سرمایهگذاران خطرپذیر معمولاً سرمایههای بیشتری اعطا میکنند که در سطح بینالمللی مقیاس میلیوندلاری دارد، و به مقیاسپذیریِ استارتاپها و گسترش بازارشان کمک میکنند.
سرمایهگذاران فرشته سرمایههای کمتری ارائه میدهند که صرفِ مراحل بذر و اولیه میشوند تا استارتاپها نمونهسازی کنند و تحقیقاتی دربارهٔ بازار انجام بدهند.
۲. حمایت
سرمایهگذاران خطرپذیر شبکهای قوی از سایر سرمایهگذاران خطرپذیر و سیستمهای پشتیبانی ساختاریافته دارند که شامل راهنمایی استراتژیک، ارائهٔ منابع برای مقیاسپذیری و دسترسی به شرکا و مشتریان بالقوه است.
سرمایهگذاران فرشته تجربهٔ عملی و تخصص صنعتیِ متمرکزی دارند و با ارائهٔ راهنمایی و مربیگری، و حمایت مستقیم در تصمیمات عملیاتی و استراتژیک به استارتاپها کمک میکنند.
۳. مراحل سرمایهگذاری
سرمایهگذاران خطرپذیر در مراحل مختلف سرمایهگذاری، از مراحل اولیه تا مراحل نهایی، سرمایهگذاری میکنند و چهبسا در مراحل رشد استارتاپها سرمایهگذاریهای بیشتری انجام میدهند.
سرمایهگذاران فرشته عمدتاً روی سرمایهگذاری در مراحل بذر و اولیه متمرکز هستند تا به شروع کار استارتاپها و پیشرفتشان در بازار اولیه کمک کنند.
۴. فرایند تصمیمگیری
فرایند تصمیمگیری در VC ساختاریافته و دقیق است و شامل تعدادی ذینفع و دقت زیادی در زمینهٔ تحقیقات قبل از سرمایهگذاری است.
سرمایهگذاران فرشته معمولاً فرایند تصمیمگیری سریعتر و منعطفتری دارند. بیشترشان بر اساس تشخیص شخصی تصمیم میگیرند، و سریعتر هم اقدام به سرمایهگذاری میکنند.
۵. کنترل و تأثیرگذاری
سرمایهگذاران خطرپذیر معمولاً تأثیری قابل توجه روی روند کسبوکار دارند. آنها کرسیهایی در هیئتمدیره در اختیار میگیرند و روی جهتگیری استراتژیک شرکت اثر میگذارند.
سرمایهگذاران فرشته معمولاً کنترل کمتری در این حوزهها دارند، و بیشتر به ارائهٔ مشاوره و مربیگری میپردازند، بدون اینکه تأثیری عمده روی عملیات شرکت بگذارند.
۶. استراتژی خروج
سرمایهگذاران خطرپذیر روی بازدهی بالا تمرکز بیشتری دارند و هدفشان خروج از طریق IPO یا خریدهای بزرگ است. آنها برای دستیابی به سود زمانبندی مشخصی دارند.
سرمایهگذاران فرشته استراتژیهای خروج متنوعتری دارند. آنها نسبت به زمانبندی خروج انعطافپذیر هستند، و بسته به ظرفیت استارتاپها، سناریوهای مختلفی برای خروج سرمایهشان دارند.
چگونه سرمایهگذاران خطرپذیر و سرمایهگذاران فرشته استارتاپها را تأمین مالی میکنند؟
سرمایهگذاران خطرپذیر و سرمایهگذاران فرشته هر دو نقشی مهم در پرورش شرکتهای نوپا دارند، اما روشها و انتظاراتشان متفاوت هستند.
درک این تفاوتها به بنیانگذاران کمک میکند بر اساس تعیین میزان سازگاریِ هر نوع سرمایهگذاری با نیازهایشان، تصمیماتی آگاهانهتر برای استارتاپهایشان بگیرند.
سرمایهگذاران خطرپذیر: سرمایهٔ کلان و هدایت استراتژیک
سرمایهگذاران خطرپذیر (VCها) معمولاً مقادیر زیادی پول روی کسبوکارهای نوپا سرمایهگذاری میکنند که با همکاریِ سایر شرکتهای سرمایهگذاری، بنگاههای اقتصادی بزرگ و صندوقهای بازنشستگی تأمین میشود.
جالب است بدانید متوسط میزان سرمایهگذاری خطرپذیر طی سال ۲۰۲۳ در ایالات متحده و در مرحلهٔ اولیهٔ استارتاپها حدود ۵میلیون دلار بود.
با توجه به چنین مقادیر سنگینی –که مسلماً در سطح جهانی هم رقم کمی نیست– سرمایهگذاران خطرپذیر باید بررسیهای دقیقی انجام بدهند، و استراتژی تجاری، مالی، ظرفیت بازار، محصولات، مدیریت و تاریخچهٔ عملیاتی شرکت را ارزیابی کنند.
آنها با چنین بررسیهای دقیقی مطمئن میشوند که سرمایهگذاری معقولی انجام میدهند؛ سرمایهگذاریای که ظرفیت بازده بالایی دارد، و در نتیجه میتوانند پاسخگوی سرمایهگذاران نهادی باشند.
سرمایهگذاران خطرپذیر حضوری بسیار فراتر از صرفاً تأمین مالی دارند. آنها راهنماییهای استراتژیک، ارتباطات صنعتی و مربیگریهایی ارائه میدهند که برای توسعهٔ کسبوکار بسیار مفید و کاربردی هستند.
سرمایهگذاران فرشته: سرمایهٔ کمتر، انعطافپذیری بیشتر
سرمایهگذاران فرشته، بهشکل فردی یا از طریق شبکههای سرمایهگذاری فرشته، پول و سرمایهٔ خودشان را روی استارتاپها سرمایهگذاری میکنند.
مقدار این سرمایهگذاری کمتر از VCهاست و معمولاً از دههاهزار تا چندمیلیون دلار متغیر است. برای مقایسهٔ بهتر باید بدانید طی همان سال ۲۰۲۳ در ایالات متحده سرمایهگذاران فرشته بهطور میانگین حدود ۲٫۶میلیون دلار در مرحلهٔ بذرِ استارتاپها سرمایهگذاری کردند.
از آنجا که این افراد از سرمایهٔ شخصیِ خودشان استفاده میکنند، میزان تحقیقشان نسبت به سرمایهگذاران خطرپذیر کمتر است. آنها معمولاً ریسکهای بالاتری را میپذیرند و بیشتر به اعتمادشان نسبت به بنیانگذار یا تیم بنیانگذارانِ استارتاپ تکیه میکنند.
سرمایهگذاران فرشته کنترل کمتری روی عملیات شرکت دارند. این ویژگی برای بنیانگذارانی که ترجیح میدهند استقلال بیشتری داشته باشند، مهم است.
بهرغم اندازهٔ سرمایهگذاری کوچکتر، سرمایهگذاران فرشته تخصص، ارتباطات و درک تجاری ارزشمندی به استارتاپها در مراحل اولیه ارائه میدهند تا به رشد آنها کمک کنند.
در واقع آنها اولین سرمایهگذاریهای اثرگذاری را انجام میدهند که استارتاپها را از ایده به کسبوکاری واقعی تبدیل میکنند.
جمعبندی
سرمایهگذاران فرشته معمولاً افرادی با دارایی خالص بالا هستند که سرمایهٔ اولیه، مربیگری و ارتباطات صنعتی در اختیار استارتاپها قرار میدهند. آنها با پذیرش ریسکهای بیشتر، سهام کمتری میگیرند و تمرکزشان روی مراحل بذر و اولیه در توسعهٔ کسبوکار است.
سرمایهگذاران خطرپذیر منابع جمعآوریشده را مدیریت میکنند و در مراحلِ بعدیِ توسعهٔ کسبوکار سرمایهگذاریهای بزرگتری انجام میدهند، و منابع و راهنماییهای استراتژیک گستردهای در اختیار استارتاپها قرار میدهند.
درک تفاوتها و نقشهای سرمایهگذاران فرشته و سرمایهگذاران خطرپذیر برای هر دو گروه سرمایهگذاران و صاحبان استارتاپها مهم است. در عین حالی که هدف همه در نهایت بازدهی بیشتر است، فرایندها و روندهای متفاوتِ این دو تأثیر زیادی روی شکلگیری استارتاپ و مسیرش بهسوی آینده میگذارند.